Ormanlardan Hangi Ürünler Elde Edilir?

Türkiye’da yayılış gösteren Fagaceae familyasının bir cinsi olan meşe- lerin yaklaşık 30 türünün meyveleri bir ayrım yapılmaksızın palamut olarak adlandırılmaktadır. Bununla beraber ekonomik önemi olan pa- lamutların elde edildiği türler Q cerris L. (Türk meşesi), Quercus ithabu- rensis Decne subsp. macrolepis (kotschy.) Hedge and Yalt (Palamut me- şesi) ve Q. robur (Saplı meşe)’dır.

Halk arasında Censiyan yada Küşad olarak bilinen ve Gentialar içinde ülkemizde en yaygın bulunan bir tür olduğu halde uzun yıllardır yapı- lan hatalı ve aşırı toplama sebebiyle nesli tükenmeye yüz tutmuştur.

Pineaceae familyasının en geniş coğrafi yayılışınıülkemizde yapan iki iğne yapraklı türünden biri olan fıstık çamları düzgün gövde yapılı, geniş şemsiye gibi tepeli ve kalın kabuklu ağaçlardır.

Malvaceae familyasının bir türü olan hatmi çok yıllık otsu bir birkidir. Ülkemizde tabii olrak İstanbul, Samsun, Diyarbakır, Hakkari, Muş, Van, Erzincan, Muğla dolaylarında yetişmekte olup; Tıbbi amaçla kullanılan kıllı hatmi, Güney Anadolu bölgesinde yayılım göstermektedir. Yaprak, çiçek ve gövdesi hemen hemen aynı etkiye sahip olan bu bitki özellikle infüzyon halde çeşitli göğüs yumuşatıcılarının ve öksürük şuruplarının bileşiminde yer almaktadır.

Ormanlık alanda maki formasyonunda yer alan bitkilerdir. Mahalli olarak çöğre, çitlembik, sakız ağacı, yabani fıstık gibi isimlerle de anılmaktadır. Ülkemizde Ege Bölgesinde İzmir’den başlayarak Akdeniz’de Antalya’ya kadar uzanan bir hat üzerinde; Kuzey Anadolu’da Kızılırmak ve Yeşilırmak vadilerinde; ayrıca Güneydoğu Anadolu’da alçak rakımlarda yetiflmektedir.

Halk arasında İdris olarak bilinen Rosaceae familyasının bir türü olan mah lep 8-10m. En der ola rak 12 m.ye k a dar boy la na bi len kü çük ağaç veya ağaçcık görünümündedir. Ülkemizde Ankara, Diyarbakır, Muğla, Kütahya, İstanbul, Kars, Gümüşhane civarlarında tabii yayılış göste- rirler. Mahlep tohumlarından elde edilen yağ, önemli kimyasal özel- likleri sebebiyle özellikle boya ve ilaç sanayiinde geniş kullanım alanı bulmaktadır.

Meyan kökü Fabaceae familyasından Glycyrrhiza glabra L. Türünün top- rak altı kuru kök ve rizomlarıdır. Bu rizom ve kökler hafif tatlımsı lezzette olup orta çağdan bu yana bilinen bir bitkidir. Ülkemizde beş türü yetiş- mekte ancak bunlardan sadece bir tanesinin tıbbi değeri bulunmamk- tadır.

Çok yıllık ve yaklaşık 1 m.’ye kadar boylanabilen bir bitkidir. Lamiace- ae familyasının bir cinsi olan lavantaların dünya üzerinde yaklaşık 26 türü bulunmaktadır. Dünya üzerinde yaygın olarak bulunan lavantanın L.angustifolia ve L.stoechas L. türleri, ülkemizde tabii olarak Akdeniz ve Ege bölgesi ile İstanbul civarında yayılış göstermektedir.

Orchis, Ophyris, Serapias, Platanthera, Dactylorhiza vs. cinslerine ait tür- lerin yumrularına verilen genel addır. Türkiye’de yetiştiği yerler: Çoğun- lukla Batı, Güneybatı, Güney ve Kuzey Anadolu olmakla beraber Ana- dolu’nun birçok yerinde yetişir. Bileşiminde nişasta, şekerler, musılaj ve azotlu maddeler vardır. Bilhassa çocuklarda ishal kesici, kuvvet verici ve gıda olarak kullanılır. Barsak nezlesinde, soğuk algınlıklarında ve ök- sürüğe karşı halk arasında çok kullanılmaktadır.

Anarcardia ceae familyasının bir cinsi olan sumakların yer yüzünde 150 kadar türü bulunmaktadır. Bu türlerden sadece iki tanesi R.coriaria L. (derici sumağı) ve Cotinus coggygria Scop. (boyacı sumağı) ülkemizde yetişip ekonomik değeri olan türlerdir. Bu iki tür özellikle Adana, An- talya, Aydın, Muğla, İzmir, Bingöl, Diyarbakır, Çanakkale, Gümüşhane, Ankara, Kütahya, Trabzon bölgelerinde tabii olarak yetişir

Fabaceae familyasının bir cinsi olan Astragaluslar bir veya çok yıllık, ge- nellikle odunsu yapıdaki bitkilerdir. Kitre zamkı veren Astragalus türle- ri yaklaşık oniki adet olup bu türler Türkiye, İran, Kafkasya ve Afganis- tan’ın dağlık bölgelerinde yetişmektedir. Ülkemizde kitre zamkı veren Astragalus türleri genellikle Doğu ve İç Anadolu steplerinin 1300-3500 m. rakımları arasında bulunmaktadır. Kitre eczacılık ta sadece suspansi- yon, tablet, pastil vs.nin imalinde kullanılmaktadır. Ayrıca kağıt endüst- ri sin de ya pış tı rı cı olarak yarar lanıl dığı gibi teks til en düst risin de de ap – relemede ve kumaşa parlaklık verilmesinde yararlanılmaktadır.

Dünya üzerinde kuzey yarı kürenin ılıman ve subtropik bölgelerinde yayılan 30 kadar türü olup, bunların en önemlilerinden olan ve ülke- mizde de tabii olarak yetişen 3 tür T. rubra DC., T. plathyphyllos Scop. ve T. tometosa Moench.dir. Ülkemizde özellikle Kuzeydoğu ve Kuzey Anadolu bölgelerinde yetiştiği gibi Batı Anadolu’da Kuşadası, Marmara Bölgesinde Kaz Dağları, Güney Anadolu’da Antalya dolaylarında yayılış göstermektedir. Kabukları (ip, hasır vb. imalinde), odunu (kurşun ka- lem, tersimat tahtası, odun kömürü imalinde), çiçekleri (tıbbi amaçlı ve kozmetikte) bitkinin kullanılan bölümleridir. Ayrıca ıhlamur kabuğunda bulunan maddelerin yapıştırıcı özelliği olup safra kesesi ve karaciğer hastalıklarına karşı hazırlanan preparatların terkibine girer.